De worsteling met het Kwaliteitskader Fysiotherapie: een terugblik op een lang traject

Tekst: Robert Hoogland

De ontwikkeling van het Kwaliteitskader Fysiotherapie is een proces geweest vol ambities, teleurstellingen en meerdere zoektochten naar consensus. Wat begon als een poging om kwaliteit en transparantie in de fysiotherapie te verbeteren, heeft geleid tot veel en stevig debat en toenemende frustratie.

Als één van de zogenaamde ‘smaakmakers’ binnen dit traject kreeg ik de kans om een stem te geven aan de beroepsgroep, maar ook om obstakels te benoemen en te zoeken naar oplossingen. Met de laatste modificatie in zicht, reflecteer ik graag op het uitdagende proces, de lessen die zijn geleerd en de kracht van samenwerking.

Het Kwaliteitskader: een nieuwe standaard met vele haken en ogen

Het Kwaliteitskader Fysiotherapie is ontwikkeld om externe kwaliteit van zorg meetbaar en transparant te maken. Maar ondanks de intenties stuitte het al snel op weerstand. Kernpunten van bezwaar zijn onder andere de introductie van de resultaatindex als basis voor de ontwikkelen van (mogelijk vele) kwaliteitsindicatoren.

De resultaatindex die volgens onderzoekers zeker niet gebruikt mag worden voor de ontwikkeling van kwaliteitsindicatoren. Kwaliteitsindicatoren die op die basis dus al helemaal niet bijdragen aan betere zorg, maar vooral administratieve lasten verhogen. Ook andere elementen, zoals de verplichte praktijkregistratie (met data-aanlevering) en visitatie, zijn eerder afgestemd door leden van het KNGF. Het opnieuw inbrengen van deze gevoelige punten in dit kwaliteitskader zorgt voor spanningen binnen de beroepsgroep. Temeer omdat zelfs het woord veldnorm wordt ingevoerd. Veldnorm betekent dus verplichtend voor alle fysiotherapeuten (ook als je niet gecontracteerd werkt).

Temeer omdat zelfs het woord veldnorm wordt ingevoerd. Veldnorm betekent dus verplichtend voor alle fysiotherapeuten (ook als je niet gecontracteerd werkt).

Buikpijnpunten en analyses

In de zomer van 2024 werden de pijnpunten van het kader in kaart gebracht. Deze analyse, gebaseerd op input van een brede achterban, wees op serieuze obstakels zoals de focus op controle en kostenbeheersing, in plaats van vertrouwen en ontwikkeling. De nadruk op data en benchmarks leidde bovendien tot zorgen over privacy en een afrekencultuur die innovatie remt.

Het grootste bezwaar? Dat deze administratieve lasten en verplichtingen geen merkbare verbeteringen in zorgkwaliteit opleveren. Sterker nog, ze lijken vooral ontworpen om zorgverzekeraars meer grip te geven op de beroepsgroep, wat autonomie en werkplezier bij fysiotherapeuten ernstig onder druk zet.

Het Pad naar Modificatie

De uitnodiging om het kwaliteitskader te herzien leek aanvankelijk een stap in de goede richting. Het Zorginstituut Nederland (ZiN) onderzocht met tekenede partijen: Zorgverzekeraars Nederland (ZN), de Nederlandse Patiëntenfederatie, VvOCM en SKF (Stichting Kwaliteitsregister Fysiotherapie) of er ruimte zou kunnen zijn voor modificatie om de ‘buikpijn’ vanuit de fysiotherapie te verlichten. ZiN kwam met de hoopvolle boodschap dat die ruimte gevonden was waarna we samen met het KNGF een bijzondere ALV organiseerden.

Na intensieve overleggen en talloze uren werk werd deze week pijnlijk duidelijk dat de meeste partijen vasthielden aan het oorspronkelijke teksten in het (afgestemde) kwaliteitskader. Dit gaf een gevoel van déjà vu: alsof eerdere inspanningen volledig genegeerd werden.Ondanks deze tegenslag is een delegatie van de klankbord fysiotherapie toch aan de slag gegaan om de buikpunten (opnieuw) te verzachten.

De Clash tussen Oud en Nieuw

De weerstand tegen het kader weerspiegelt wat mij betreft ook duidelijk een bredere transitie die steeds groter wordt binnen de zorg. Waar het oude denken draait om controle en regels, vraagt de moderne tijd om vertrouwen, autonomie en flexibiliteit. De aanbevelingen van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) om minder regels en meer vertrouwen te hanteren, benadrukken dit.

Toch blijven gevestigde structuren vasthouden aan traditionele methoden en misschien zelfs harder vasthouden omdat deze structuren hun macht dreigen te verliezen. Aan de ene kant vasthouden en aan de andere kant ruimte geven en loslaten, leidt tot een botsing tussen vernieuwers en behoudende partijen. En zoals we allemaal weten als we veranderen komen veranderingen niet van de instituties die de oude structuren hebben ontwikkeld en gebouwd.

Een sprankje hoop gloort

Midden in alle uitdagingen was de klankbordgroep fysiotherapie een lichtpuntje. Een breed opgezette klankbordgroep vanuit KNGF georganiseerd om gezamenlijk te werken aan een passend kwaliteitskader. Vanuit verschillende invalshoeken kwamen we tot meer eenduidigheid en richting dan ooit tevoren. De kracht van deze groep, die groeide naar samenwerking en wederzijds respect, is een prachtig teken van wat mogelijk is als professionals zich verenigen.

Vanuit deze energie en focus zie ik dé sleutel naar een betere toekomst voor de fysiotherapie. Laten we ondanks alle hobbels die we gaan ontmoeten vooral deze energie en saamhorigheid met elkaar vasthouden en omarmen.

De Weg Vooruit

De komende weken zal duidelijk worden wat nu uiteindelijke na 9 maanden de opbrengst van een kwaliteitskader zal zijn. Een hele zware bevalling is het sowieso! De roerige tijd rondom het Kwaliteitskader laat een belangrijke les zien: transitie is niet gemakkelijk en nooit vanzelfsprekend. Transitie vereist wel krachtig samenwerking en de noodzaak om nieuwe paden te verkennen. De uitdagingen blijven immens, van de uitstroom van fysiotherapeuten tot de toenemende complexiteit van zorgvragen.

Toch biedt de groeiende consensus binnen de beroepsgroep hoop voor een toekomst waarin kwaliteit niet wordt bepaald door controle, maar door vertrouwen en vakmanschap.

Stevige positie

Laten we de kracht die we nu ontdekt hebben gebruiken om verder te bouwen aan een stevige positie van de fysiotherapeut in het zorgdomein. Niet alleen maar volgen, maar vooral leiden. Dat betekent een leidende rol aannemen proactief.

Dat betekent ook helder aangeven waar de maximale bandbreedte bij de fysiotherapie ligt. Wat wel en wat niet past. En dat we ons blijvend inzetten voor vakinhoudelijke en financiële passende waardering. Laten we op korte termijn de leiding nemen om toegenomen regeldruk te minimaliseren.

Natuurlijk zijn we verantwoordelijk voor een gedegen dossier en passend gebruik, maar ‘in the end’ is zorg geen Excel, indicator, praktijkregister en/of benchmark. Zorg is met kennis van de stand van wetenschap en praktijk professioneel kunnen afwijken als de specifieke presentatie van de patiënt dat vereist. Zorg is geen systeem. Zorg is mensenwerk!